ما ایرانی‌ها، لقب مهمان‌نوازترین مردم دنیا را داریم، این را هر كدام از ما بارها از توریست‌های مختلف شنیده‌ایم كه آنچه در طول سفر برایشان بیش از همه جذاب بوده، محبت و مهمان‌نوازی ایرانی‌هاست. اما این یك روی سكه است. طرف دیگر و البته ناخوشایند این است كه ظاهرا آنطور كه با مسافران آن سوی مرزها مهربانیم، با خودمان نیستیم. اگر با این گزاره مخالفید كافی است درگیری‌های روزانه در كوچه و خیابان بر سر كوچكترین مسائل مثل جای پارك، طرز رانندگی یا دعواهای آپارتمان‌نشینی و همسایگی را مرور كنید. اگر اینها هم قانعتان نمی‌كند، شاید بد نباشد نظرسنجی موسسه گالوپ را یادمان بیاید كه همین دو سال پیش انجام شد و ایران را جزو یكی از پنج كشور اول دنیا در رده‌بندی عصبانیت قرار داد. موضوعی كه همان زمان هم بحث‌برانگیز شد و عده‌ای گفتند این نظرسنجی‌ها همه جوانب را در نظر نمی‌گیرد و تنها به چند پرسش و پاسخ كلی اكتفا می‌كند بنابراین نباید جدی‌اش گرفت. اما حتی فارغ از این نظرسنجی، می‌شود نگاهی داشت به آمار درگیری در سال‌های اخیر در كشورمان اتفاق افتاده است.
آمارهای سازمان پزشكی قانونی درباره نزاع كه بر اساس تعداد مراجعه به این سازمان ثبت شده نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، آمار دعوا و درگیری اگرچه كم نبوده اما رو به كاهش داشته، به طوری كه از عدد ۶۰۷ هزار و ۳۴۰ كه در سال ۱۳۹۲ در شهرهای مختلف ایران ثبت شده، به عدد ۵۸۹ هزار و ۶۰۳ در سال ۱۳۹۳ رسیده و بعد از آن با ثبت آمار ۵۶۴ هزار و ۲۲۳ در سال ۱۳۹۴، ۵۴۷ هزار و ۰۲۱ در سال ۱۳۹۵ و عدد ۵۴۴ هزار و ۴۷۰ در سال ۱۳۹۶، روند نزولی را طی كرده. تا این جای كار یعنی خوشحالی از كم شدن تعداد درگیری‌ها، یعنی نشانه‌ای برای كاهش عصبانیت و پرخاشگری.
نمودار زیر، شیب نزولی تعداد نزاع‌های ثبت شده در سال‌های گذشته را نشان می‌دهد:
اما نكته قابل توجه در آمارهای مربوط به نزاع، میزان نزاع‌های ثبت شده بعد از سال ۱۳۹۶ است كه رو به افزایش داشته، آنطور كه در این نمودار مقایسه‌ای می‌بینید:
درواقع بر اساس آمار ثبت شده، در هفت ماه ابتدایی سال ۱۳۹۶ تعداد نزاع ۳۵۱ هزار و ۷۰۷ بوده و در همین مدت در سال ۱۳۹۷ با ۶٫۱ درصد رشد به عدد ۳۷۲ هزار و ۹۹۳ رسیده است. در هشت ماه ابتدایی سال ۱۳۹۶ نیز تعداد نزاع ۳۹۰هزار و ۹۷۲ بوده و در همین مدت در سال ۱۳۹۷ با ۶٫۶ درصد رشد به عدد ۴۱۶ هزار و ۷۹۹ رسیده است. مقایسه تعداد نزاع‌های ثبت شده در ۹ ماه ابتدای سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ نیز با اعداد ۴۲۸ هزار و ۳۷۰ و ۴۵۸ هزار و ۴۴۰ نشان‌دهنده هفت درصد رشد در سال ۱۳۹۷ است. همچنین در ۱۰ ماه ابتدایی سال ۱۳۹۶ تعداد ۴۶۵ هزار و ۸۵۳ نزاع انجام گرفته كه در مقایسه با مدت مشابه در سال ۱۳۹۷، نشان‌دهنده ۶٫۶ درصد رشد است.
رابطه مستقیم اقتصاد و خشونت
اما چرا خشونت كه در سال‌های گذشته روندی كاهشی داشته، ناگهان دوباره شیب صعودی گرفته؟ شاید یكی از مهمترین دلایل این موضوع را بتوان در مسائل اقتصادی دانست، همانطور كه جامعه‌شناس‌ها معتقدند خشم و خشونت یك موضوع فردی است ولی وقتی از حدی فراتر می‌رود دیگر یك موضوع اجتماعی است و باید عوامل زمینه‌ساز آن را در نظر گرفت. شاید به همین دلیل است كه می‌توان افزایش آمار مربوط به نزاع در سال ۱۳۹۷ را با شروع گرانی‌ها در آن سال مرتبط دانست. این احتمال را نگاهی به شاخص‌های اقتصادی بیشتر تقویت می‌كند، وقتی ببینیم بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم دوازده ماه منتهی به فروردین ماه ١٣٩٨ به ٣٠,٦ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (٢٦.٩ درصد) ٣.٧ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.
ارتباط اقتصاد و خشونت را می‌توان در جدول‌های بالا هم ردیابی كرد به طوری كه در سال ۱۳۹۲ كه بیشترین میزان خشونت در سال‌های اخیر مشاهده می‌شود، میزان تورم هم عدد بیشتری را نشان می‌دهد یعنی ۳۴٫۷ درصد، اما در سال‌های بعد و با كاهش نرخ تورم، میزان نزاع هم كاهش داشته است. میزان تورم در سال‌های ۱۳۹۳، ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ با اعداد ۱۵٫۵، ۱۱٫۹، ۹ و ۹٫۶ درصد روند نزولی داشته كه با روند نزولی میزان نزاع در سال‌های یاد شده قابلیت تطبیق دارد.
مردم درگیر معیشت، مردم عصبانی
دكتر مصطفی اقلیما، مددكار اجتماعی و یكی از جامعه‌شناسانی است كه ریشه بسیاری از خشونت‌ها و درگیری‌های اجتماعی را در مسائل اقتصادی می‌داند. او در این زمینه به انتخاب می‌گوید: یکی از مولفه‌های مهم در آسیب‌های اجتماعی، مساله اقتصاد است. وقتی بخواهیم جامعه‌ای را به نشاط برسانیم و از انواع آسیب اجتماعی دور کنیم، چاره‌ای نداریم جز این که وضع معیشت آنها را بهبود ببخشیم. من بارها گفته‌ام كه نشاط اجتماعی تنها با شعار و فرهنگسازی درست نمی‌شود بلکه به مولفه‌های واقعی در زندگی روزمره نیاز دارد. وقتی این مولفه‌ها را نداریم، وقتی مردم هر روز برای كوچكترین هزینه‌های زندگی تحت فشار هستند، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم با همدیگر با خوشرویی برخورد كنند؟ نمی‌توانیم مسائل اقتصادی را كنار بگذاریم و به مردم بگوییم به همدیگر لبخند بزنید. من معتقدم ریشه بسیاری از درگیری‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی در دغدغه‌های معیشت است و اگر مشكلات اقتصادی را برطرف نكنیم باید منتظر افسردگی و پرخاشگری‌های بیشتر هم باشیم.
این كارشناس اجتماعی تاكید می‌كند: وقتی با ورق زدن صفحات حوادث روزنامه‌ها به موارد زیاد طلاق و کودک‌آزاری و همسرآزاری و خشونت افراد در كوچه و خیابان علیه همدیگر برمی‌خوریم، خوب است صفحات اقتصادی روزنامه‌ها را نیز ورق بزنیم و اخبار اقتصادی را پیگیری کنیم. افزایش قیمت سكه و طلا، افزایش قیمت ارز، گران شدن ساده‌ترین اقلام زندگی رومزه، همه و همه مردم را كلافه می‌كند، كسانی كه مجبورند چند شغل داشته باشند و باز هم از نرخ تورم عقب بمانند، كسانی كه هر روز خانه‌هایشان كوچكتر می‌شود و به نواحی دورافتاده‌تری از شهر می‌رود، چطور قرار است به ورطه افسردگی و عصبانیت نیفتند؟
او با بیان این كه عصبانیت و پرخاشگری در چنین شرایطی طبیعی است و نمی‌توان آن را انكار كرد، راهكار كاهش پرخاشگری را در بهبود وضعیت معیشت مردم می‌داند و در عین حال معتقد است: یك اقدام مهم دیگر، كم كردن از تبعیض‌هاست. مردمی كه تبعیض احساس كنند، به خشم فروخورده‌ای دچار می‌شوند كه منتظر كوچكترین جرقه هستند خشمشان را بروز بدهند. تبعیض‌های جنسی، قومی، مذهبی، شهر و روستایی و تهرانی و شهرستانی می‌تواند به عصبانیت مردم دامن بزند. اینها همه زمینه‌ساز خشونت در بعد اجتماعی است. ضمن این كه جای مراكز مشاوره و كلینیك‌های مشاوره خالی است، متاسفانه می‌بینیم هزینه مراجعه به مشاوران و متخصصان سلامت روان بسیار بالا است و بسیاری از مردم توان مراجعه به این مراكز را ندارند در نتیجه مشكلات روحی آنها روی هم انباشته می‌شود و به پرخاشگری در سطح خانواده و جامعه و حتی پرخاشگری علیه خود می‌رسد.
ابراز نگرانی این جامعه‌شناس و سایر كارشناسان اجتماعی از تاثیر منفی وضعیت نامناسب اقتصادی بر سلامت روان افراد جامعه در حالی است كه افزایش قیمت‌ها همچنان ادامه دارد و اگرچه مسئولان از تلاش برای كاهش نرخ تورم و بهبود شاخص‌های اقتصادی در سال جدید می‌گویند، اما جدیدترین گزارش صندوق بین‌المللی پول كه چند روز قبل منتشر شد، رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۹ را منفی ۶ درصد پیش‌بینی کرده است.
منبع: انتخاب
